Martwię się, więc jestem – zaburzenia lękowe uogólnione

utworzone przez | 22 kwietnia 2021 | Artykuły

Kto z nas, choćby przez chwilę, nigdy nie martwił się, że może spotkać go coś złego albo nie podoła jednemu czy drugiemu wyzwaniu zawodowemu czy szkolnemu? Kto z nas, przez tę jedną chwilę, nie poczuł ucisku w gardle czy kołatania serca w odpowiedzi na stresującą sytuację? Zaburzenie lękowe uogólnione (GAD – generalized anxiety disorder) może wydawać się niedostrzegalne, gdzieś ukryte pod stertą codziennych zmartwień. Nie jest jednak zbiorem zwykłych, powszednich obaw. Jest zaburzeniem diagnozowanym wtedy, gdy cała czyjaś codzienność składa się właśnie z takich chwil.

Coraz więcej…

Według danych statystycznych EZOP I z 2012 roku 9,6% Polaków cierpi na zaburzenia lękowe, a 1,1% zmaga się z zaburzeniem lękowym uogólnionym. Częściej chorują kobiety. W Stanach Zjednoczonych do 2015 r. aż 33,7% osób otrzymało diagnozę zaburzeń lękowych. Z GAD zmaga się tam 6,2% osób. Możemy przypuszczać, że  odsetek osób z zaburzeniem lękowym uogólnionym jest jeszcze większy. Przyczyniła się do tego  sytuacja pandemii koronawirusa, w związku z którą obserwuje się nasilenie objawów depresyjnych i lękowych zarówno u osób, które wcześniej nie zmagały się z zaburzeniami, jak i tych mających już diagnozę.

Po nitce do kłębka

Zmartwienia w zaburzeniu lękowym uogólnionym są jak splątane nici włóczki niedbale wrzucone do koszyka. Każdy kolor reprezentuje inne zmartwienie, inną sferę naszego życia. Czerwony plącze się z niebieskim, żółty z zielonym. Tworzą razem sieć zmartwień, na pozór niemożliwą do rozwiązania. To porównanie pokazuje też inną właściwość GAD – pojedynczą nicią może być też pojedyncza, lękowa myśl, która niczym po nitce do kłębka prowadzi nas ku większemu zmartwieniu. Jak jeszcze wygląda GAD?

Według ICD-10, Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych, aby stwierdzić zaburzenie lękowe uogólnione, muszą wystąpić:

  1. Okres co najmniej sześciu miesięcy nasilonego napięcia, martwienia się i odczuwania obaw dotyczących codziennych wydarzeń i trudności.
  1. Co najmniej cztery z następujących objawów, przy czym jednym z nich musi być objaw wymieniony w punktach (1) do (4):
  • Objawy wzbudzenia autonomicznego:

(1) odczucia bicia lub ciężaru serca albo przyspieszenie jego czynności;

(2) pocenie się;

(3) drżenie lub dygotanie;

(4) suchość w jamie ustnej

  • Objawy z zakresu klatki piersiowej i brzucha:

(5) utrudnione oddychanie;

(6) uczucie dławienia się;

(7) ból lub dyskomfort w klatce piersiowej;

(8) nudności lub nieprzyjemne doznania brzuszne

  • Objawy obejmujące stan psychiczny:

(9) zawroty głowy, brak równowagi, wrażenie omdlewania, uczucie oszołomienia;

(10) poczucie nierealności przedmiotów (derealizacji) albo dystansu czy “nierealności” samego siebie (depersonalizacja);

(11) obawa utraty kontroli, “zwariowania”, wyłączania się;

(12) obawa śmierci

  • Objawy ogólne:

(13) uderzenia gorąca, zimne dreszcze;

(14) poczucie drętwienia lub swędzenia

  • Objawy napięcia:

(15) napięcie, pobolewanie, ból mięśni;

(16) niepokój, niemożność wypoczynku;

(17) poczucie zamknięcia, znalezienia się “na krawędzi” napięcia psychicznego;

(18) poczucie ciała obcego w gardle lub trudności połykania

  • Inne objawy niespecyficzne:

(19) wzmożona reakcja na zaskoczenie lub przestrach;

(20) trudności w koncentracji, poczucie pustki w głowie z powodu lęku i zmartwień;

(21) stała drażliwość;

(22) trudności z  zasypianiem z powodu zmartwień

Lęku, płyń

Typem lęku, z jakim mamy do czynienia w przypadku zaburzenia lękowego uogólnionego, jest tak zwany lęk wolnopłynący (free-floating anxiety). W odróżnieniu od lęku panicznego, który pojawia się przy zaburzeniu lękowym z napadami paniki i osiąga wysokie nasilenie w krótkim czasie, lęk wolnopłynący jest przewlekły. Charakteryzuje się uporczywym występowaniem przez cały czas, utrzymuje się jako nieokreślony stan niepokoju, poczucia zagrożenia i napięcia. Osoba cierpiąca z powodu GAD może nie być w stanie się zrelaksować, ponieważ uniemożliwiają jej to stale pojawiające się w umyśle lękowe myśli. Mogą występować w związku z tym problemy z zaśnięciem oraz wypoczynkiem w czasie snu. Cierpienie powodują zarówno same myśli o przykrej treści, jak i konsekwencje psychiczne i fizyczne wynikające z odczuwania lęku. Lęk wolnopłynący nie poddaje się wpływom, jest w pewien sposób niezależny, a przez to nieadekwatny do sytuacji.

O ile u wszystkich z nas niekiedy pojawiają się zmartwienia, o tyle u osób z GAD przejawiają się one w sposób szczególny i wiążą ze znacznym cierpieniem. GAD zazwyczaj przyjmuje postać zmartwień o sprawy codzienne: rodzinę, zdrowie, finanse, pracę, a w przypadku osób młodych szkołę. Nawet kiedy nie występują konkretne bodźce zagrażające, osoba cierpiąca z powodu GAD może obawiać się nieszczęścia. Zamartwianie może pełnić różne funkcje, często jest to rola ochronna – osoby dotknięte zaburzeniem wierzą, że martwienie się pozwoli im przygotować się na najgorsze. Wydaje się to swoistą strategią na stawienie czoła niepowodzeniom. Osoby z GAD mają pozytywne przekonania na temat martwienia się – wierzą, że rzeczywiście pomoże im ono rozwiązać problemy, są przekonane, że dzięki niemu będą w stanie przewidzieć różne konsekwencje i uda im się uniknąć niebezpieczeństwa.

Zamartwianie się w zaburzeniu lękowym uogólnionym jest o tyle uciążliwe, że nie daje się kontrolować. Jest jak zacięta płyta w kółko odtwarzająca tę samą piosenkę. Konsekwencją tego mogą być problemy z koncentracją i pamięcią, które znacznie wpływają na funkcjonowanie chorych. Lękowi wolnopłynącemu towarzyszą też liczne komponenty somatyczne, to znaczy nieprzyjemne doznania cielesne związane z różnymi układami organizmu. Może być to powodem częstych wizyt u lekarzy i wykonywania badań kontrolnych. Mimo że fizycznie ciału nic nie dolega, ból jest realny, dlatego tak ważny jest dobór odpowiedniego leczenia.

Skąd ten lęk?

Powody występowania zaburzeń lękowych, w tym zaburzenia lękowego uogólnionego, są bardzo złożone i utrzymują się na poziomie hipotez. Znaczenie mają zarówno czynniki biologiczne, genetyczne, jak i środowiskowe. Według jednego z poglądów dziedziczymy pewien typ temperamentu i osobowości, czyli swego rodzaju podatność, a rozwój samego zaburzenia zależy już od czynników środowiskowych. W zależności od nurtu psychologicznego, nieco inny nacisk kładziony jest na poszczególne doświadczenia i składowe naszego życia.

Według teorii psychoanalitycznych i psychodynamicznych źródłem zaburzeń lękowych są stłumione, nierozwiązane konflikty wewnętrzne. Lęk jest tu niejako sygnałem ostrzegawczym, a objawy lękowe wytworem kompromisowym pomiędzy tym, czego nieświadomie się pragnie, a tym, czego z różnych przyczyn nie można uzyskać. Współczesne podejście psychodynamiczne wskazuje także na znaczącą rolę kształtującego się w dzieciństwie typu przywiązania do opiekuna.

W teoriach poznawczo-behawioralnych dotyczących zaburzeń lękowych lęk stanowi wyuczoną, nieadaptacyjną reakcję pojawiającą się w różnych sytuacjach. Osoby doświadczające zaburzeń lękowych uogólnionych charakteryzują się zniekształceniami w myśleniu i w konsekwencji wadliwymi schematami odpowiadania na bodźce. Zniekształceniem poznawczym charakterystycznym dla GAD jest katastrofizacja, czyli specyficzne przepowiadanie przyszłości w najgorszym możliwym scenariuszu, przewidywanie zagrożenia i przecenianie szansy na jego pojawienie się. Konsekwencją takich myśli jest oczekiwanie domniemanego zagrożenia i nieadekwatna do jego stopnia reakcja. Wskazuje się, że odpowiadają za to konkretne przekonania na temat siebie i świata, a także wzorce reagowania na potencjalne zagrożenie. Osoba z GAD, katastrofizując, może zatem myśleć: „Mój przyjaciel nie odpowiada na wiadomości, na pewno coś mu się stało!”.

Według podejścia skupiającego się na psychologii humanistycznej i egzystencjalnej przyczyną występowania zaburzeń lękowych jest między innymi przyjmowanie pragnień i doświadczeń innych osób jako własnych, a więc nierealizowanie własnego potencjału. Wiąże się to z odczuwaniem frustracji i napięcia, które przeradzają się w zaburzenie lękowe uogólnione.

Poskromić GADa

Do rekomendowanych metod leczenia zaburzenia lękowego uogólnionego należą zarówno psychoterapia, jak i farmakoterapia. Decyzja na temat dobrania konkretnej metody leczenia powinna być wynikiem konsultacji ze specjalistami: lekarzem psychiatrą, psychoterapeutą, psychologiem.

Według NICE (Narodowego Instytutu Zdrowia i Doskonałości Klinicznej Wielkiej Brytanii), a także innych jednostek naukowych, nurtem psychoterapii osiągającym najsilniej udokumentowane pozytywne rezultaty leczenia jest nurt poznawczo-behawioralny (CBT). Psychoterapia w tej modalności trwa zazwyczaj około 10-15 sesji raz w tygodniu. Istotnym elementem leczenia GAD jest wprowadzenie psychoedukacji. Ma ona na celu poznanie natury zaburzenia i pomoc w przystosowaniu się do życia z lękiem. Efektywne mogą okazać się także metody wspierające – należą do nich techniki relaksacji i medytacji w formie mindfulness.

W farmakoterapii zaburzeń lękowych używa się najczęściej leków z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) oraz inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI). Do pierwszej grupy należą na przykład escitalopram, sertralina czy też fluoksetyna, z kolei przykładami leków z drugiej grupy będą wenlafaksyna i duloksetyna. Niekiedy w farmakoterapii GAD stosowana jest także pregabalina oraz krótkoterminowo leki z grupy benzodiazepin.

Jeżeli dostrzegasz u siebie jakiekolwiek objawy zaburzenia lękowego uogólnionego, jesteśmy tu dla Ciebie. Psychologowie z naszego telefonu zaufania czekają i gotowi są Ci pomóc, więc nie wahaj się! 

 

Źródła:

 

Autorką artykułu jest Aleksandra Szewczyk