Zooterapia (animaloterapia) – terapia z udziałem zwierząt

Znacie to uczucie, kiedy wracacie po stresującym dniu pracy, a za progiem domu czeka przyjaciel cieszący się, że wreszcie jesteście? Futrzasty przyjaciel machający ogonem albo mruczący, którego towarzystwo koi nerwy i zaraża entuzjazmem – i nagle, dzięki niemu świat staje się lepszym miejscem.

Początki animaloterapii

Wzmianki na temat pozytywnego wpływu zwierząt na zdrowie ludzi pojawiały się już w starożytności. Przykładowo Hipokrates wspominał w tym kontekście o jeździe konnej. Tzw. „terapię naturalną” polegającą na kontakcie z przyrodą, w tym także ze zwierzętami gospodarskimi, prowadzono już w IX wieku w belgijskim ośrodku dla osób z niepełnosprawnościami, a jedna z pierwszych placówek oficjalnie wprowadzających animaloterapię dla osób cierpiących na choroby psychiczne powstała w niemieckim Bethel w roku 1860.

Korzyści z animaloterapii

Korzyści z animaloterapii mogą czerpać osoby m.in.:

• z różnymi rodzajami niepełnosprawności intelektualnej i fizycznej
• cierpiące na zaburzenia rozwojowe
• z zaburzeniami w zachowaniu
• cierpiące na padaczkę
• chore somatycznie lub psychicznie
• niedostosowane społecznie
• z trudnościami komunikacyjnymi i logopedycznymi
• samotne
• zestresowane

Najczęściej w animaloterapii korzysta się z towarzystwa koni (tzw. hipoterapia), psów (tzw. kynoterapia) czy kotów (tzw. felinoterapia). Chociaż nawet oglądanie akwarium z rybkami może działać uspokajająco na ludzi. Udział zwierząt w procesie terapeutycznym motywuje uczestników, co jest bardzo istotne dla powodzenia terapii.

Fakty na temat animaloterapii potwierdzone naukowo:

• Obecność psów wpływa na zmniejszenie dyskomfortu u pacjentów poddawanych zabiegom dentystycznym.
• Zaobserwowano, że sama obecność psa podczas rozmowy z asystentem wpływa na zmniejszenie lęku u osób cierpiących na depresję.
• Dowiedziono, że terapia z udziałem zwierząt może redukować objawy depresji i lęku, jednak niekiedy potrzebny jest dłuższy czas jej oddziaływania dla zaobserwowania efektów. Korzyści płynące z zooterapii (inna nazwa dla animaloterapii) okazują się bardziej długotrwałe w porównaniu z efektami tradycyjnej terapii (bez udziału zwierząt).
• Kontakt ze zwierzętami zmniejsza poczucie samotności i sprzyja poprawie nastroju. Wykazano, że pod wpływem zooterapii pacjenci psychiatryczni zyskują wiarę we własne możliwości i mniej obawiają się kontaktów z innymi ludźmi.
• Zajmowanie się zwierzętami pomaga w osiągnięciu poczucia własnej skuteczności w działaniu. Prawdopodobnie jest to związane z przyjęciem roli opiekuna przez osoby, które zwykle doświadczają opieki ze strony innych ludzi.
• Stwierdzono także, że animaloterapia może zwiększać empatię i zmniejszać poziom agresji.
  Obalony został mit, według którego ludzie traktują relacje ze zwierzętami jako substytut więzi interpersonalnych. Nie jest również prawdą, że ci, którzy czują się źle w kontaktach z innymi ludźmi, czują się niedobrze także w kontaktach z przedstawicielami innych gatunków. Przeciwnie, zdarza się nieraz, że poczucie bliskości ze zwierzętami jest większe niż z ludźmi. Jednocześnie osoby blisko związane ze swoimi zwierzętami czują się często także bardzo związane z rodziną i przyjaciółmi.
• Niektóre osoby ze skłonnościami samobójczymi deklarowały, że nie popełnią samobójstwa ze względu na swoje zwierzęta.
• Zaobserwowano, że interakcje ze zwierzętami powodują wzrost aktywności w obszarze kory przedczołowej, odpowiedzialnym za uczucia wyższe, podejmowanie decyzji i zachowania społeczne.
• Prowadzono badania porównawcze wśród osób nieposiadających zwierzęcia oraz opiekujących się psami. Wykazano, że kontakt z psami wiąże się z niższym ciśnieniem tętniczym, lepszym profilem lipidowym, redukcją stężenia kortyzolu i adrenaliny w surowicy krwi oraz z wyższym poziomem oksytocyny.
• Stwierdzono, że ludzie mniej związani ze zwierzętami częściej bywają u lekarza i przyjmują więcej leków. Badacze przypuszczają, że obserwowany wpływ kontaktu ze zwierzętami na zdrowie fizyczne może być pośredni i polegać na redukcji stresu. Niektórzy naukowcy wskazują, że obserwowane efekty takich interakcji wynikają w dużej mierze z wydzielania oksytocyny.
• Przeprowadzono ciekawe badania w parku z lemurami, które pokazały, że kontakt z naturą, zwłaszcza ze zwierzętami, powoduje spadek kortyzolu u uczestników.

Okazuje się więc, że nie tylko udomowione zwierzęta sprzyjają dobremu samopoczuciu ludzi. Kontakt z naturą ma nieocenione znaczenie dla zdrowia człowieka, o czym warto pamiętać planując czas wolny i rozważając kwestie dotyczące ochrony przyrody.

Bibliografia:

1. Barker S. B., Dawson K. S. The Effects of Animal-Assisted Therapy on Anxiety Ratings of Hospitalized Psychiatric Patients. Psychiatric services, June 1998 Vol. 49 No. 6
   https://ps.psychiatryonline.org/doi/full/10.1176/ps.49.6.797
2. Beetz A., Uvnäs-Moberg K., Julius H., Kotrschal K. Psychosocial and psychophysiological effects of human-animal interactions: the possible role of oxytocin. Front. Psychol., 09 July 2012
   Frontiers | Psychosocial and Psychophysiological Effects of Human-Animal Interactions: The Possible Role of Oxytocin (frontiersin.org)
3. Berget B., O. Braastad O. B. Animal-assisted therapy with farm animals for persons with psychiatric disorders. Ann Ist Super Sanità 2011 | Vol. 47, No. 4: 384-390
   https://www.researchgate.net/publication/233033390_Animal-Assisted_Therapy_with_Farm_Animals_for_Persons_with_Psychiatric_Disorders_Effects_on_Anxiety_and_Depression_a_Randomized_Controlled_Trial
4. Cajares C. M., Rutledge C. M., Haney T. S. Animal Assisted Therapy in a Special Needs Dental Practice: An Interprofessional Model for Anxiety Reduction. Journal of Intellectual Disability – Diagnosis and Treatment, 2016, 4, 25-28
   https://www.lifescienceglobal.com/pms/index.php/jiddt/article/view/3681
5. Chmiel K., Kubińska Z., Derewiecki T. Terapie z udziałem zwierząt w rehabilitacji różnych form niepełnosprawności. Probl Hig Epidemiol 2014, 95(3): 591-595
   http://phie.pl/pdf/phe-2014/phe-2014-3-591.pdf
6. Cruz-Fierro N., Vanegas-Farfano M., González-Ramírez M. T. Dog-Assisted Therapy and Dental Anxiety: A Pilot Study. Animals 2019, 9(8), 512
   https://www.mdpi.com/2076-2615/9/8/512
8. Durka K., Szymańska J., Dukowicz A., Zięba K. Psychologiczne konsekwencje więzi człowiek – zwierzę. Zagadnienia aktualnie poruszane przez młodych naukowców 2, 2015, Tom 1., 62–68
   https://www.researchgate.net/profile/Aleksandra-Kocot/publication/283487143_OCENA_STANU_FIZJOLOGICZNEGO_PALECZEK_PROPIONIBACTERIUM_W_ASPEKCIE_FUNKCJONALNOSCI/links/563a042308ae337ef2981840/OCENA-STANU-FIZJOLOGICZNEGO-PALECZEK-PROPIONIBACTERIUM-W-ASPEKCIE-FUNKCJONALNOSCI.pdf#page=62
9. Girczys-Połedniok K., Pudlo R., Szymlak A., Pasierb N. Zastosowanie terapii z udziałem zwierząt w praktyce psychiatrycznej. Via Medica 2014, tom 11, nr 3, 171–176
   https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/view/40405
10. Horoszewicz E., Tomczak E., Niedziółka R. Zwierzę terapeutyczne – kot. Wiadomości Zootechniczne, R. LV (2017), 4: 154–159
    https://wz.izoo.krakow.pl/files/WZ_2017_4_art18.pdf
11. Magiera A., Klocek C., Penar W. Animaloterapia jako współczesne narzędzie poprawy zdrowia człowieka. Sztuka Leczenia 2018, nr 2, s. 85–90
    http://www.sztukaleczenia.pl/pub/2018/2/Sztuka_leczenia_2-2018-10_v2.pdf
12. Magiera A., Penar W. , Klocek C. Możliwości wykorzystania różnych gatunków zwierząt w celach terapeutycznych na przykładzie konia, psa oraz kawii domowej. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2020, Tom 26, Nr 2, 124–128
    https://www.monz.pl/Mozliwosci-wykorzystania-roznych-gatunkow-zwierzat-w-celach-terapeutycznych-na-przykladzie,122072,0,1.html
13. Sumner R. C., Goodenough A. E. A walk on the wild side: How interactions with non-companion animals might help reduce human stress. People and Nature. 2020;2:395–405
    https://besjournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/pan3.10074

Autorką tekstu jest Hanna Lejer