To co niesie ze sobą płynna nowoczesność to przede wszystkim fragmentaryczność i niepewność (Bauman, 2006). W praktyce znany przez nas świat dynamicznie zmienia się właściwie we wszystkich obszarach, a zjawiska, które rozgrywają się na naszych oczach, nabierają coraz szybszego tempa. W tym wszystkim nie pozostajemy na szczęście sami.
Płynny świat
Przemiany o charakterze globalnym nie pozostają bez wpływu na funkcjonowanie człowieka, który – chcąc nie chcąc – zmuszony jest zaadaptować się do stale zmieniających się warunków środowiska, co wymaga zarówno energii, jak i czasu. Konieczność sprostania wyzwaniom niestabilnej współczesności, a także już sama świadomość ich istnienia, może wzbudzać rozmaite emocje – lęk, gniew, frustrację czy rozpacz. Zastanego stanu rzeczy nie ułatwia rozkwitająca na naszych oczach kultura pośpiechu, skutkująca poczuciem zagubienia i braku stałości (Bauman, 2006).
Bez względu jednak na uczucia, które wywołują w nas problemy świata, w którym przyszło nam żyć – nie jesteśmy w tym sami. Nasze zachowania nie mogą być analizowane w oderwaniu od społeczno-kulturowego kontekstu, narzucającego nam pewne standardy funkcjonowania czy wciskającego nas w określone ramy.
Sieć społeczna
Człowiek, który żyje we współczesnym świecie –wplątany jest w sieć kontaktów, która staje się dla niego – przede wszystkim – źródłem społecznego wsparcia. Rodzina, w której dorastaliśmy oraz ta, którą tworzymy, a także przyjaciele i inne znaczące osoby bardzo często stanowią pierwszą linię wsparcia. Są więc dla nas ostoją w trudnych momentach. W idealnym świecie ich postawa powinna dodawać nam otuchy, wsparcia i mobilizować do działania mającego na celu uporanie się z przeszkodami, którymi zaskakuje nas życie.
Czym jest wsparcie społeczne i jakie są jego rodzaje?
Wsparcie społeczne – nieodłącznie związane z relacjami międzyludzkimi – przede wszystkim pełni rolę ochronną dla człowieka (Durkheim, 1951). Dotyczy więc takich zachowań i postaw otoczenia, dzięki którym jednostka czuje się ważna i kochana.
Uogólniając można więc powiedzieć, że wsparcie wyraża się w trzech rodzajach podtrzymania (Cobb S. , 1976):
- Podtrzymanie emocjonalne – gdy osoby z naszego otoczenia zachowują się w ten sposób oraz prezentują takie postawy, które informują nas, że jesteśmy ważni i kochani
- Potrzymanie samooceny – gdy inni sprawiają, że czujemy się szanowani i docenieni
- Podtrzymanie społeczne – poczucie jednostki, że przynależy do grupy społecznej oraz stanowi jej ważną część
Wsparcie społeczne rozumiane jest jako wszelkiego rodzaju zasoby, które są nam udzielane przez innych ludzi, abyśmy mogli poradzić sobie z trudną, stresującą sytuacją (Cohen, 2004). To wszystko możliwe jest dlatego, że na każdym etapie naszego życia tworzymy (wyżej wspomniane) – mniej lub bardziej rozbudowane – sieci społeczne, które istnieją dzięki łączącym nas z innymi ludźmi więziami o różnym stopniu trwałości.
Warto pamiętać o tym, że istnieją różne rodzaje wsparcia społecznego:
- Wsparcie informacyjne – polegające na wyjaśnianiu pewnych zagadnień, informowaniu, udzielaniu wskazówek i doradzaniu
- Wsparcie emocjonalne – oparte o akceptację i zrozumienie. Związane z przyzwalaniem na wyrażanie emocji
- Wsparcie materialne – pomoc fizyczna, bezpośrednie wspieranie w konkretnych działaniach
Przedstawione powyżej formy wsparcia mogą pochodzić z różnych źródeł (Singer i Lord, 1984):
- Źródło osobiste – wsparcie udzielane przez najbliższych (rodzinę), przyjaciół lub znajomych
- Źródło formalne – różnego rodzaju organizacje (np. pomoc społeczna, fundacje)
- Źródło profesjonalne – grupy wsparcia, poradnie, specjaliści
Ochronna rola wsparcia
Zarówno udzielenie jak i otrzymanie wsparcia stanowi więc pokłosie przynależności społecznej. Satysfakcjonujące i bliskie relacje z innymi ludźmi wzbudzają w nas poczucie, że – gdy zajdzie taka potrzeba – sieć naszych kontaktów społecznych zareaguje zachowaniem wspierającym. Już sama świadomość tego, że mamy się do kogo zwrócić w ciężkiej, kryzysowej sytuacji stwarza poczucie bezpieczeństwa.
Z badań wynika, że wsparcie stanowi czynnik uodparniający na stres (Rosengren, Orth-Gomer, Wedel i Wilhelmsen, 1993). Ponadto hamuje pojawienie się zespołu stresu pourazowego (Brewin, Andrews i Valentine, 2000).
Wsparcie społeczne jest więc pewnego rodzaju buforem, który chroni nas przed negatywnymi skutkami stresu oraz pozwala lepiej radzić sobie w trudnych sytuacjach.
Bibliografia:
- Bauman, Z. (2006). Płynna nowoczesność. Kraków.
- Brewin, C., Andrews, B. i Valentine, J. (2000). Meta-analysis of risk factors for posttraumatic stress disorder in trauma-exposed adults . Journal of Consulting and Clinical Psychology, 68.
- Cobb, S. (1976). Social Support as a Moderator of Life Stress. W Psychosomatic Medicine.
Cohen, S. (2004). Social relationships and health. American Psychologist 59. - Durkheim, E. (1951). Suicide. A Study in Sociology. New York.
- Rosengren, A., Orth-Gomer, K., Wedel, H. i Wilhelmsen, L. (1993). Stressful life events, social support and mortality in men born in 1933. British Medical Journal, 307.
- Singer , J. i Lord, D. (1984). The role of social support in coping with chronic or life threatening illness [w:] Handbook of Psychology and Health.
Autorką artykułu jest Anna Knapek