Pragnienie życia i unikanie zagrożeń jest czymś tak oczywistym, powszechnym i naturalnym, że problematyka samobójstw niejako automatycznie łączona jest z chorobami psychicznymi. Dawniej ryzyko samobójcze wiązano przede wszystkim z zaburzeniami afektywnymi, osobowością pograniczną oraz amnezją dysocjacyjną.
Zaburzenia lękowe a ryzyko zachowań samobójczych
W najnowszej klasyfikacji chorób psychicznych uwzględniane jest ono w znacznie szerszym spektrum kategorii diagnostycznych, wśród których wyróżnić można schizofrenię, zaburzenia odżywiania, zaburzenia lękowe, a także zespół stresu pourazowego.
Skłonności samobójcze powszechnie kojarzone są ze znacznie obniżonym nastrojem, zamartwianiem się i anhedonią. Nie należy również bagatelizować lęku jako czynnika ryzyka. Towarzyszy on często depresji i schizofrenii, a w różnego rodzaju zaburzeniach lękowych występuje jako podstawowy objaw diagnostyczny.
Paniczny lęk napadowy oraz zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne wskazuje się jako najczęstsze korelaty samobójstw w tej kategorii. Lęk zwiększa istotnie ryzyko zachowań samobójczych zarówno u osób młodszych, jak i starszych. Został on wyróżniony jako jeden z przejawów zespołu presuicydalnego, tj. stanu nasilonego niepokoju, jaki charakteryzuje osobę mającą zamiar popełnienia samobójstwa.
Czynniki ryzyka i czynniki redukujące ryzyko samobójstw
Wśród czynników ryzyka zachowań samobójczych wyróżnia się również określone wskaźniki socjodemograficzne, takie jak: płeć męska, wiek pomiędzy 15 a 30 rokiem życia lub powyżej 65 roku życia, samotność, bezrobocie, a także choroby somatyczne związane ze znacznym fizycznym cierpieniem lub stygmatyzacją, dostępność środków ułatwiających popełnienie samobójstwa, charakterystyczna dla niektórych zawodów.
Istotne czynniki ochronne stanowią przede wszystkim wsparcie społeczne, poczucie odpowiedzialności za rodzinę, wysoka samoocena i konstruktywny styl radzenia sobie z problemami. Lęk stanowi potencjalnie czynnik protekcyjny, jeśli dotyczy on śmierci lub moralnej oceny samobójstwa. Obniżony próg bólu może również hamować skłonności samobójcze.
Zapobieganie tendencjom samobójczym
Jeśli zaś chodzi o sposób przeciwdziałania samobójstwom, ogromne znaczenie ma okazanie należytej uwagi osobie doświadczającej kryzysu psychicznego. Istotne jest przede wszystkim empatyczne słuchanie oraz gotowość do okazania wsparcia, gdy zajdzie taka potrzeba. Wśród metod farmakologicznych zwrócono uwagę na zastosowanie litu, ketaminy oraz klozapiny jako leków istotnie redukujących skłonności samobójcze.
Bibliografia
- G. Szymańczak, D. Kozłowska,Y. Lishchynskyy, Z. Kopański, I. Brukwicka, M. Wojciechowska (2012). Zachowania suicydalne w zaburzeniach psychicznych. Journal of public health, nursing and medical rescue, 2, 18-21.
- G. Cepuch, A. Kruszecka-Krówka, P. Liber (2020). Wybrane predyktory zachowań suicydentalnych młodzieży w Polsce. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 10(4), 291–296.
- K. Baumann (2008). Problem aktów samobójczych wśród osób w starszym wieku. Gerontologia Polska, 16(2), 80–88.
- J. Krawczyk, A. Gmitrowicz (2014). Analiza czynników chroniących przed samobójstwem. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 14 (1), 43–49.
- M. Polikowska, B. Łoza (2016). Psychofarmakologiczna redukcja zagrożeń samobójczych. Neuropsychiatria. Przegląd Kliniczny, 9 (2), 74-78.
Autorką tekstu jest Hanna Lejer