OCD, czyli obsessive-compulsive disorder to zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne. Jak wskazuje nazwa – charakteryzuje się występowaniem natrętnych myśli (obsesji) oraz czynności (kompulsji).
Obsesje
Już samo nazewnictwo wskazuje na to, że zarówno obsesje, jak i kompulsje są kluczowym elementem omawianego zaburzenia. Wśród cech charakterystycznych obsesji wymienia się intruzywność, nieakceptowalność, subiektywny opór i egodystoniczność (Bryńska, 2007). W praktyce oznacza to, że obsesje:
- Prowokowane są zazwyczaj poprzez działanie zewnętrznych bodźców. Obsesje skupiają na sobie uwagę zakłócając tym samym funkcjonowanie jednostki
- Związane są z brakiem akceptacji dla pojawiających się natrętnych myśli
- Powodują poczucie utraty kontroli nad pojawiającymi się myślami. Osoba doświadczająca obsesji często próbuje z nimi walczyć stosując rozmaite sposoby kontroli, które niestety zazwyczaj nie przynoszą pożądanych skutków
- Są postrzegane przez jednostkę jako niepożądane, co motywuje do zmiany oraz poszukiwania sposobu na pozbycie się natrętnych myśli
Lęk przed krwią, brudem czy obawa przed zakażeniem to często przewijające się elementy zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego. Obsesje związane z takimi zagrożeniami wydają się mieć biologiczne korzenie (Mineka i Zinbarg, 2006).
Kompulsje
Drugim elementem przedstawionego zaburzenia są kompulsje charakteryzowane jako powtarzające się, subiektywnie przymusowe zachowania, których główną funkcją jest redukcja niepokoju (Bryńska, 2007). Można powiedzieć, że są one odpowiedzią na pojawiające się obsesje. Są to pewnego rodzaju rytuały, które mogą mieć jawny (np. mycie rąk) lub utajony charakter (np. liczenie w myślach).
Odpowiedzią więc na obsesje związane z zakażeniem i brudem może być więc natrętna czynność polegająca na dokładnym, długim myciu rąk.
Wyróżnia się takie czynności natrętne jak (Antony, Downie i Swinson, 1998):
- Natrętne mycie
- Powtarzające się sprawdzanie
- Powtarzanie
- Sprzątanie i układanie według określonego porządku
- Liczenie
Nie myśl o białym niedźwiedziu…
Paradoksalnie – gdy pomyślisz o tym, aby nie myśleć o białym niedźwiedziu, częstotliwość myśli o nim wzrasta (Wegner, 1994). Wniosek jest taki, że próby tłumienia myśli przynoszą zupełnie odwrotny skutek. Jest to więc pewnego rodzaju błędne koło prowadzące do wzmożonej częstotliwości pojawiania się obsesji. Im mocniej próbujemy je stłumić, tym bardziej będą nam doskwierać i negatywnie wpływać na nastrój i samopoczucie.
Kiedy myśl zlewa się z działaniem…
Zdarza się, że jednostki doświadczające OCD zmagają się z nadmiernym poczuciem odpowiedzialności (Butcher, Hooley i Mineka, 2020). Może to wynikać ze zjawiska jakim jest fuzja myśli i działania, które polega na przekonaniu, że myśl jest (pod względem moralnym) tożsama z uczynkiem (Shafran i Rachman, 2004). Nadmierne poczucie odpowiedzialności może więc w ten sposób nasilać zachowania kompulsywne, aby ograniczyć prawdopodobieństwo, że wydarzy się coś złego.
Bibliografia
- Antony, M., Downie, F. i Swinson, R. (1998). Diagnostic issues and epidemiology in obsessive-compulsive disorder. W R. Swinson, M. Antony, S. Rachman i M. Richter, Obsessive-compulsive disorder: Theory, research and treatments (strony 3-32).
- Bryńska, A. (2007). Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne. Rozpoznawanie, etiologia, terapia poznawczo-behawioralna. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Butcher, J., Hooley, J. i Mineka, S. (2020). Psychologia zaburzeń. Sopot: GWP.
- Mineka, S. i Zinbarg, R. (2006). A contemporary learning theory perspective on the etiology of anxiety disorders: It’s not what you thought it was. American Psychologist 61, 10-26.
- Shafran, R. i Rachman, S. (2004). Thought-action fusion. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry 35(2), 87-107.
- Wegner, D. (1994). Ironic procesess of mental control. Psychological Review, 101(1), 34-52.
Autorką artykułu jest Anna Knapek