Hipochondria często kojarzona jest niestety z pogardliwym określeniem dotyczącym osoby nadmiernie zaabsorbowanej swoim stanem zdrowia. Przez wiele lat traktowana pobłażliwie, w rzeczywistości jest to figurująca w klasyfikacji ICD-10 silna nerwica przysparzająca pacjentom wiele cierpienia.
Objawy i postacie hipochondrii
Zaczyna się zazwyczaj częstymi wizytami u lekarzy różnych specjalizacji. Osoba z hipochondrią czuje ból, dyskomfort lub inne objawy świadczące rzekomo o ciężkiej chorobie somatycznej. Dolegliwości mają charakter zmienny, zaś wyniki przeprowadzonych badań nie wykazują żadnych nieprawidłowości. Pomimo tego, chory jest przekonany, że jego stan nie jest dobry: domaga się kolejnych badań, często skarży się na lęk o zdrowie lub nawet życie. Niestety, troska lekarza (wymagana w celu wykluczenia schorzeń o podłożu fizjologicznym) utwierdza zazwyczaj pacjenta w przekonaniu, że jest on trudnym przypadkiem.
Niektóre osoby dotknięte tym zaburzeniem przyjmują skrajnie odwrotną postawę – unikają pomocy medycznej, obawiają się ignorancji ze strony lekarzy lub im nie ufają. Takie zachowanie generuje zazwyczaj dodatkowy stres.
Lęk towarzyszący hipochondrii skupia się wokół zdrowia pacjenta. Stały, nierealistyczny strach przed zapadnięciem na konkretną ciężką chorobę (która jako przedmiot zmartwień, często ulega zmianie), ciągłe poszukiwania nowych informacji na jej temat czy poszukiwanie symptomów schorzenia w zwykłych czynnościach życiowych, takich jak temperatura ciała czy bicie serca, to zachowania typowe dla hipochondrii. Należą do nich również nadmiernie częste dzielenie się objawami tajemniczej choroby z innymi, dolegliwości bólowe czy ogólne poczucie choroby/osłabienia.
Osoba, która czuje się chora, będzie się również w ten sposób zachowywać, na przykład unikać aktywności fizycznej, konkretnych pokarmów czy podróży.
Hipochondria znacznie przekierowuje uwagę pacjenta ze świata zewnętrznego na subiektywne odczucia z ciała. Nadmierne wsłuchiwanie się we własny organizm w poszukiwaniu niepokojących symptomów, połączone z ukierunkowaną na chorobę interpretacją i wspomagane silnym lękiem, tworzą błędne koło czyniące z hipochondrii dość trudną do wyleczenia chorobę.
Lęk przed chorobą może też mieć charakter fobii, np. przed zachorowaniem na AIDS. Chory może ponadto unikać skupisk ludzi w obawie przed narażeniem zdrowia.
Warto pamiętać, że diagnoza hipochondrii nie wyklucza współistnienia choroby somatycznej i na odwrót – osoba ze zdiagnozowaną chorobą taką jak cukrzyca czy osteoporoza może jednocześnie cierpieć z powodu hipochondrii.
Przyczyny hipochondrii
Hipochondria jako jednostka chorobowa rzadko występuje w pojedynkę – częściej towarzyszy depresji czy innym zaburzeniom lękowym. Przyczyn hipochondrii upatruje się w dzieciństwie i to właśnie wtedy również najczęściej po raz pierwszy się ona objawia. Jako czynniki ryzyka wymienić można nadopiekuńczość rodziców czy urazy takie jak śmierć lub ciężka choroba bliskiej osoby, a także nadużycia ze strony dorosłych. Spekuluje się, iż hipochondria to lęk spowodowany niezaspokojeniem potrzeby miłości, lub forma autoagresji i ukarania samego siebie.
Nie bez znaczenia pozostaje historia chorób w rodzinie takich jak depresja lub nerwica.
W powstaniu zaburzenia może mieć też udział nieprawidłowe postrzeganie swojego ciała – szczególnie w okresie dojrzewania, jak również przekwitania. W tym czasie pojawia się często u chorego silna wrażliwość na wszelkie zmiany zachodzące w organizmie.
Osoby cierpiące na hipochondrię próbują często wzbudzić swoimi objawami zainteresowanie i troskę otoczenia, często z powodu zaniedbania, którego doświadczyły wcześniej. Należy jednak pamiętać, iż w tym wypadku zachowanie mające na celu zwrócenie na siebie uwagi nie jest świadome i nie należy mylić go z manipulacją.
Hipochondria może także stać się pewnego rodzaju ucieczką przed uczuciem braku satysfakcji czy niepowodzeniami w życiu. Objawy pomagają uciec przed trudnymi wyzwaniami jakie stawia przed chorym życie.
Zdiagnozowanie hipochondrii nie należy do łatwych. Lekarz musi wykazać się cierpliwością, jednocześnie nie bagatelizując sprawy, aby nie przeoczyć żadnej somatycznej choroby. Przed rozpoznaniem hipochondrii trzeba też odróżnić ją od innych podobnych zaburzeń psychicznych, takich jak na przykład zaburzenie somatyzacyjne.
Terapia i leczenie hipochondrii
Leczenie wymaga dużo pracy, zarówno od chorego, jak i specjalisty, jednak może ono przynieść wymierne efekty.
Najczęściej stosowanymi metodami są psychoterapia poznawczo-behawioralna, szereg technik relaksacyjnych oraz leki antydepresyjne.
Badania wykazały, że psychoterapia poznawczo-behawioralna wykazuje się wysoką skutecznością w leczeniu hipochondrii. Pomaga ona nauczyć się rozpoznawać trudne emocje oraz fałszywe założenia i poradzić sobie z nimi. Terapeuta pracuje z pacjentem w celu zrozumienia roli, jaką lęk pełni życiu chorego oraz zredukowania poziomu stresu.
Aby wspomóc proces terapii, warto prowadzić dziennik. Możemy zapisywać w nim, jak często i w jakich sytuacjach zaczynamy się martwić czy upewniać się, że nie pojawiły się nowe, niepokojące objawy. Ciekawym wyzwaniem może okazać się też zapisanie naszych obaw, a obok bardziej racjonalnych myśli z nimi związanych.
Postarajmy się odwrócić uwagę od swojego zdrowia. Dobrym rozwiązaniem może być aktywność fizyczna bądź spotkanie z przyjacielem.
Jeżeli doświadczasz lęku o swoje zdrowie, zgłoś się do specjalisty lub skorzystaj z pomocy oferowanej przez nasze stowarzyszenie. Nasi psychologowie udzielają informacji, wsparcia emocjonalnego oraz towarzystwa w pierwszych krokach na drodze do walki i leczenia zaburzeń lękowych.
Dzwoniąc pod numer (22) 270 11 65 od poniedziałku do czwartku w godzinach 18-21, możecie całkowicie anonimowo otrzymać bezpłatne wsparcie i porady psychologa w kwestiach dotyczących diagnozy, leczenia oraz radzenia sobie z trudnymi stanami, objawami i doświadczeniami charakterystycznymi dla zaburzeń lękowych. Dla tych, którzy preferują mniej bezpośrednią formę kontaktu, dostępny jest również e-mail: psycholog-(na)-stowarzyszenieanimo.pl gdzie można uzyskać wsparcie psychologa w formie pisemnej.
Jeśli osoba dotknięta hipochondrią jest wśród naszych bliskich, otoczmy ją ciepłem i zrozumieniem. W przyjaznym środowisku powrót do zdrowia będzie o wiele łatwiejszy.
Hipochondria stała się tematem niezwykle aktualnym w kontekście pandemii koronawirusa. Psychiatrzy alarmują o stresie pourazowym oraz konieczności prewencji samobójstw, gdyż mogą być konsekwencją pandemii. Temat hipochondrii bywa niestety jednak często pomijany. Obecność COVID-19 wpływa na samą definicję hipochondrii – silny lęk o zdrowie i wrażliwość na wszelkie objawy wydają się być dość zrozumiałym, a już na pewno nie patologicznym zachowaniem. Ciągła ekspozycja na niepokojące doniesienia ze świata na temat choroby tworzy idealne warunki dla rozwoju tego zaburzenia psychicznego. Aktualna sytuacja to trudny czas dla osób zmagających się z hipochondrią a także tych podatnych na jej rozwój.
Podczas napadu paniki związanego z zakażeniem koronawirusem warto postarać się zatrzymać choć na chwilę i skonfrontować swoje obawy z rzeczywistością – Czy moje objawy rzeczywiście wskazują na chorobę? Czy istotnie pojawiła się szansa na zarażenie? Czy mam na to jakiś wpływ? Poprośmy bliską osobę o wsparcie w realnej ocenie sytuacji i podejmijmy odpowiednie kroki.
Źródła:
- https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9886-illness-anxiety-disorder-hypochondria-hypochondriasis
- https://www.cambridge.org/core/journals/behavioural-and-cognitive-psychotherapy/article/abs/cognitive-behaviour-therapy-for-health-anxiety-a-systematic-review-and-metaanalysis/1D47C1A6EFE00BEB70A9CEF97D7F58BA
- https://portal.abczdrowie.pl/hipochondria
- https://www.nhs.uk/mental-health/conditions/health-anxiety/
- https://centerforanxietydisorders.com/hypochondriac-signs/
- https://icd.codes/icd10cm/F452
- https://krokdozdrowia.com/hipochondria-i-koronawirus-co-nalezy-wiedziec/
- https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/wps.20798
Autorką tekstu jest: Maria Prusakow